Çanakkale civarında beğendim köyler ve tabiki Bozcaada

APOLLON SMİNTHEUS TAPINAĞI 

Apollon Smintheus tapınağı Biga Yarımadası'nın güneybatı ucunda, Çanakkale ili sınırları içinde eski adıyla külahlı olarak bilinen Gülpınar beldesinde yer almaktadır. Jeolojik açıdan bölge bir "Volkanik Plato" olarak belirlenebilir. Apollon Smintheus Tapınağı beldenin kuzeybatısı ile Kuzeydoğusu arasında kalan vadinin başlangıç eteklerinde "Bahçeleriçi" olarak adlandırılan mevkide yer alır. Su yönünden zengin olan bu yöre yer altı kaynak suları ile beslenmekte, büyük olasılıkla antik çağlarda oluşturulan yer altı kanalları ile ana merkeze aktarılmaktadır. Tapınağın yapıldığı Helenistik Çağı'nda da yörede suyun bol olması Apollon kültürünün bir simgesidir, çünkü Tanrı Apollon kehanette bulunmak için her zaman suya gereksinim duymuştur. Tapınağın bu alanda kurulmuş olması da bu nedenle olmalıdır. Jean Baptista le Chevalier 1785 yılında Lektum-Babakale'den Alexandria Troas'a giderken tapınağın toprak üstünde kalan kalıntılarını görmüş ve arkeoloji dünyasına ilk kez Apollon Smintheus tapınağını duyurmuştur. 1853 yılında yöreye harita çalışması için gelen İngiliz Amiral R.N. Spratt, Tuzla'dan Gülpınar'a gelirken Öküzbaşı mevkiinde rastladığı tapınağın kalıntılarına ulaşır. Spratt, bulduğu yapının Apollon'a ait, İon düzeninde yapılmış önemli bir kutsal alan olduğunu görür. Tapınak alanında gördüğü bir yazıt aracılığı ile tapınağın Fare-Smintheus kültürüne ait olduğunu bilim dünyasına duyurur. Spratt'dan sonra R.P.Pullan yöreye 1861 yılında gelir ve kazı kararı alır. 1866 yılında kazılara başlar ve Ekim-Kasım ayları boyunca tapınakta çalışır. Pullan bu çalışmalarını "Societmy of Diletantti" cemiyeti adına yürütür. Spratt'dan sonra Apollon Smintheus tapınağı'nı bilimsel olarak arkeoloji dünyasına sunar. Pullan'dan sonra yöreye gelenler hakkında bilgilerimiz azdır. H. Schliemann, Külahlı-Gülpınar köyünden söz ederken Post Homeric Chrysa olarak adlandırılır. Daha sonra 1900'lü yılların başında Troas-Çanakkale bölgesinde Leaf-Hasluck'un ziyaretleri, Troas için bizlere tarihi ve coğrafi açıdan sağlıklı bilgiler sağlar. 1866 yılında yapılmış ilk kazılardan sonra tapınak, yüzyıl boyunca unutulur. 1966 yılındaki H.Weber'in araştırması ile tapınak tekrar hatırlanır. 1971-73 yılları arasında Çanakkale Arkeoloji Müzesi yörede sondaj çalışmalarında bulunur. 1980 yılından bu yana ise Gülpınar-Apollon Simntheus tapınağı ve çevresinde kazı, sondaj ve restorasyon çalışmaları sürdürülmektedir