FOTOĞRAFLARIMIN İZİNSİZ KULLANIMI

Az önce tadsız bir olay yaşadım. Fotoğraflarımı kullanan turizim şirketinden fotoğraflarımı kaldırmasınızı rica ettim.
O fotoğrafların sana ait olduğunu nerden bileyim şeklinde çok kaba bir cevap aldım. Bundan böyle fotoğraflarımın izinsiz kullanımı hakkında her türlü yasal hakkımı arayacağımı buradan duyurmak isterim. 

Daha öncede defalarca denk geldim. Tarafımdan izin alınması ve ismimin kullanılması durumunda zaten ücret almadan tüm fotoğraflarımın  kullanılmasına bir iki defa izin verdim. Ancak diğer türlü kullanımı tamamen haksızlıktır.

TÜRKİYE CUMHURİYETİ 5846 SAYILI FİKİR VE SANAT ESERLERİ KANUNU KAPSAMINDA

İZİNSİZ FOTOĞRAF KULLANIMINA İLİŞKİN DEĞERLENDİRMELER

Fotoğrafların korunması konusu, Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu (FSEK) m.84′de düzenlenmiştir. "Bir işareti, resim veya sesi, bunları nakle yarıyan bir alet üzerine tesbit eden veya ticari maksatlarla haklı olarak çoğaltan yahut yayan kimse, aynı işaretin, resmin veya sesin 3 üncü bir kişi tarafından aynı vasıtadan faydalanılmak suretiyle çoğaltılmasını veya yayımlanmasını menedebilir.

Tevacüz eden tacir olmasa bile birinci fıkra hükmüne aykırı hareket edenler hakkında haksız rekabete mütaallik hükümler uygulanır. Eser mahiyetinde olmayan her nevi fotoğraflar, benzer usullerle tespit edilen resimler ve sinema mahsulleri hakkında da bu madde hükmü uygulanır."  Bu bağlamda her nevi fotoğraf FSEK kapmasında koruma alanı bulacaktır.

Fotoğrafların üçüncü bir kişi tarafından faydalanılmak suretiyle çoğaltması veya yayımlanması durumunda, haksız rekabete ilişkin hükümleri uygulanır. Haksız rekabet, Borçlar Kanunu’nda ve Türk Ticaret Kanunu’nda düzenlenmiştir. Türk Ticaret Kanunu’nun haksız rekabete ilişkin hükümlerinin uygulanabilmesi için, haksız rekabette bulunan kişinin tacir olması da gerekli değildir (FSEKm.84/II).

Çektiğiniz fotoğrafın korunması gerektiğine inanıyorsanız Fikir ve Sanat Eserleri Yasasının tanıdığı hakları kullanabilirsiniz. Bunun için öncelikle o fotoğrafın ilgili web sitesinde yayınlandığını mahkeme kanalıyla veya noter vasıtasıyla tespit ettirmelisiniz. Ayrıca fotoğrafın ilk kez sizin tarafınızdan oluşturulduğunu da ispatlamalısınız. Bundan sonra delillerinizi toplayarak bir dilekçe ile mahkemeye başvurarak tecavüzün önlenmesini, yani fotoğrafın web sitesinden yayımının durdurulması için mahkemenin bir karar vermesini istemelisiniz. Eğer bu fotoğraf için lisans sözleşmesi yapmışsanız bu lisans bedelini veya lisans sözleşmesi yapmış olmasanız bile böyle bir sözleşme ilişkisi içerisine girebileceğinizi ispatlayarak yine sözleşme yapılmış olsaydı alacağınız miktarı talep edebilirsiniz. Ayrıca aynı yasaya dayanan ceza davalarını açma imkanınızda olabilir. Ayrıca tazminat bedellerini üç katına kadar isteme imkanınız da bulunmaktadır.

Fotoğrafların salt iktisadi amaçla izinsiz olarak kullanılması fotoğraf sahibine dava hakkı vermektedir. Aşağıda hukuka uygunluk dediğimiz durumlarda ise bahsettiğimiz haksız rekabete ilişkin davalar açılamamakta, sadece manevi zarar davaları açılabilmektedir.  Hukuka uygunluk sebeplerinin bazıları şunlardır:

1-Temsil serbestisi:

FSEK Madde 33 - Yayımlanmış bir eserin, tüm eğitim ve öğretim kurumlarında, yüzyüze eğitim ve öğretim maksadıyla doğrudan veya dolaylı kar amacı gütmeksizin temsili, eser sahibinin ve eserin adının mutat şekilde açıklanması şartıyla serbesttir.

2- Eğitim ve öğretim için seçme ve toplama eserler:

FSEK Madde 34 - Yayımlanmış musiki, ilim ve edebiyat eserlerinden ve alenileşmiş güzel sanat eserlerinden, maksadın haklı göstereceği bir nispet dahilinde iktisablar yapılmak suretiyle, hal ve vaziyetinden eğitim ve öğretim gayesine tahsis edildiği anlaşılan seçme ve toplama eserler vücuda getirilmesi serbesttir. 2 nci maddenin üçüncü bendinde ve 4 üncü maddenin birinci fıkrasının birinci ve beşinci bentlerinde gösterilen neviden eserler, ancak seçme ve toplama eserin münderecatını aydınlatmak üzere iktibas edilebilir. Ancak bu serbestlik, hak sahibinin meşru menfaatlerine haklı bir sebep olmadan zarar verir veya eserden normal yararlanma ile çelişir şekilde kullanılamaz... ...Bütün bu hallerde eser ve eser sahibinin adı mütat şekilde zikredilmek icap eder.

3- İktibas serbestisi:

FSEK Madde 35 - Bir eserden aşağıdaki hallerde iktibas yapılması caizdir:

1. Alenileşmiş bir eserin bazı cümle ve fıkralarının müstakil bir ilim ve edebiyat eserine alınması;

2. Yayımlanmış bir bestenin en çok tema, motif, pasaj ve fikir nevinden parçalarının müstakil bir musiki eserine alınması;

3. Alenileşmiş güzel sanat eserlerinin ve yayımlanmış diğer eserlerin, maksadın haklı göstereceği bir nispet dahilinde ve münderacatını aydınlatmak maksadiyle bir ilim eserine konulması;

4. Alenileşmiş güzel sanat eserlerinin ilmi konferans veya derslerde, konuyu aydınlatmak için projeksiyon ve buna benzer vasıtalarla gösterilmesi.

İktibasın belli olacak şekilde yapılması lazımdır. İlim eserlerinde, iktibas hususunda kullanılan eserin ve eser sahibinin adından başka bu kısmın alındığı yer belirtilir.

4- Gazete münderecatı:

FSEK Madde 36 - Basın Kanununun 15 inci maddesi hükmü mahfuz kalmak üzere basın veya radyo tarafından umuma yayılmış bulunan günlük havadisler ve haberler serbestçe iktibas olunabilir.

Gazete veya dergilerde çıkan içtimai, siyasi veya iktisadi günlük meselelere mütaallik makale ve fıkraların iktibas hakkı sarahaten mahfuz tutulmamışsa aynen veya işlenmiş şekilde diğer gazete ve dergiler tarafından alınması ve radyo vasıtasiyle veya diğer bir suretle yayılması serbesttir. İktibas hakkı mahfuz tutulsa bile sözü geçen makale ve fıkraların kısaltılarak basın özetleri şeklinde alınması, radyo vasıtasiyle veya diğer bir suretle yayılması caizdir.

Bütün bu hallerde, iktibas edilen gazete, dergi ve ajansın ve eğer bunlar da başka bir kaynaktan alınmışlarsa o kaynağın adı, tarih ve sayısından başka makale sahiplerinin adı, müstear adı veya alameti zikredilmek icabeder.

5- Haber:

FSEK Madde 37 - Haber mahiyetinde olmak ve bilgilendirme kapsamını aşmamak kaydıyla, günlük hadiselere bağlı olarak fikir ve sanat eserlerinden bazı parçaların işaret, ses ve/veya görüntü nakline yarayan vasıtalara alınması mümkündür. Bu şekilde alınmış parçaların çoğaltılması, yayılması, temsil edilmesi veya radyo ve televizyon gibi araçlarla yayınlanması serbesttir. Bu serbestlik, hak sahibinin hukuki menfaatlerine zarar verecek şekilde veya eserden normal yararlanmaya aykırı biçimde kullanılamaz.

Fotoğraf sahibinden izin alınmaksızın veya adı kaynağı belirtilmeksizin alıntı yapılması durumunda, yukarıda saydıklarımıza binaen hukuka uygun olsa bile fotoğraf sahibi aşağıda belirtilen hukuki yollara başvurabilir:

FSEK Madde 67 - ...Eser üzerinde sahibinin adı hiç konulmamış veya yanlış konulmuş yahut konulan ad iltibasa meydan verecek mahiyette olupta eser sahibi 15 inci maddede zikredilen tesbit davasından başka tecavüzün ref ini talep etmişse, tecavüz eden gerek aslına, gerek tedavülde bulunan çoğaltılmış nüshalar üzerine eser sahibinin adını derç etmeye mecburdur. Masrafı tecavüz edene ait olmak üzere, hükmün en fazla 3 gazetede ilanı talep edilebilir.

FSEK Madde 69 - Mali veya manevi haklarında tecavüz tehlikesine maruz kalan eser sahibi muhtemel tecavüzün önlenmesini dava edebilir...

FSEK Madde 70 - Manevi hakları haleldar edilen kişi, uğradığı manevi zarara karşılık manevi tazminat ödenmesi için dava açabilir. Mahkeme, bu para yerine veya bunlara ek olarak başka bir manevi tazminat şekline de hükmedebilir...

FSEK Madde 78 - 67 nci maddenin ikinci fıkrasında yazılı halden maada, haklı olan taraf, muhik bir sebep veya menfaati varsa, masrafı diğer tarafa ait olmak üzere, kesinleşmiş olan kararın gazete veya buna benzer vasıtalarla tamamen veya hulasa olarak ilan edilmesini talep etmek hakkını haizdir.

İlanın şekil ve muhtevası kararda tesbit edilir. İlan hakkı, hükmün kesinleşmesinden itibaren üç ay içinde kullanılmazsa düşer.

Ayrıca Hukuka uygunluk sebepleri (eğitim öğretim, haber vs...) dışında bir eserden kaynak göstermeksizin iktibasta bulunan kişi, yapılacak şikayet üzerine suçlu bulunması halinde FSEK. 71. maddesi gereğince altı aydan iki yıla kadar hapis veya adli para cezasıyla cezalandırılır.

Av. Mehmet KARABABA

AdaMeRoS Herptil Türkiye Hukuk İşleri Sorumlusu

22.02.2012

Önemli Not:

Topluluk Üyeleri, Topluluk sayfamızda yayınlanan ve tanım konusunda destek alınmış fotoğraflarını, herhangi bir yerde (yayın, magazin, sunum vs) kullanıldığında, topluluk  (Adameros Herptil Türkiye/Türkherptil) kaynak olarak gösterilmelidir.